„Музиката воопшто и рок музиката особено беше многу важен излез за младите за време на Југославија. Таа истакнуваше и лирски и музички се што тие сакаа да кажат. Значи, тоа беше нераскинлив дел од животот на младите луѓе, нивната култура, начин на размислување и разбирање на светот. Јосип Броз Тито беше неспорно силна и важна фигура кога станува збор за Југославија. И не само во Југославија, тој беше некаква политичка ѕвезда на своето време“, ова е дел од разговорот со турскиот режисер и професор по режија од Измир, др. Сали Салини, кој работи на нов документарен филм кој е поврзан со нашето поднебје – „Crko Maršal ili kako je rokenrol uništio Jugoslaviju,“ односно „Маршалот почина или како рокенролот ја уништи Југославија“.
„Темата на филмот е рок музиката и популарната култура во ерата на поранешна Југославија, со посебен осврт на периодот кога беше жив маршалот Тито“ – изјави Салини за нашиот портал. Филмот ќе биде премиерно прикажан наесен следната година.
„На филмот работиме скоро две години. Би сакал да ја искористам оваа прилика уште еднаш да им се заблагодарам на претходните учесници и, што е уште поважно, нивната искреност на оваа сè уште незгодна тема“, додаде Сали.
Во филмот се појавува и зборува и Влатко Стефановски. Но да почнеме од почеток за идејата околу филмот преку разговорот со др.Салини.
С.С.- Мојата прва врска со рок музиката започнува од моето најрано детство. Значи во таа смисла музиката воопшто и рок музиката е многу важен дел од моето битие. А Југославија е земјата во која живеев 20 години, поточно до нејзиниот распад. Што се однесува до рок музиката на таа земја, мислам дека беше многу вредна за внимание.
Сосема е логично што остана во своите географски области бидејќи постоеше таа јазична бариера. Најмногу се работи за музика која имала многу важни бендови, пејачи и моменти во кои и најжестоките музички критичари знаеле да кажат дека сме уште подобри од оние од кои ја научивме таа музика. Сепак, би направил чекор назад и би рекол дека бевме многу добри и вредни за внимание.Затоа, музиката воопшто и рок музиката особено беше многу важен излез за младите. Таа кажа и лирски и музички се што сакаа да кажат. Значи, тоа беше нераскинлив дел од животот на младите луѓе, нивната култура, начин на размислување и разбирање на светот. Јосип Броз Тито беше неспорно силна и важна фигура кога станува збор за Југославија. И не само во Југославија, тој беше некаква политичка ѕвезда на своето време. Затоа што многу паметно го искористи периодот на Студената војна.Бидејќи зборуваме за земја во која немаше избори, каде што немаше западна демократија, земја која беше социјалистичка предводена од Комунистичката партија на Југославија, ми беше многу интересно да се осврнам на тоа како властите и музичарите во таа земја гледаа на рок музиката и како тој систем генерално гледаше на младите и на популарната култура. Сето ова ме наведе да снимам ваков филм.
Зошто во времето кога Тито беше жив? Што мислите, какво влијание има рок музиката врз општеството во тоа време? А денес?
С.С.- Филмот со право се фокусира на периодот на Маршал Тито бидејќи се работи за сериозна и голема политичка фигура, што имаше влијание не само на нашите простори, туку и низ целиот свет. И морам да признаам, бидејќи речиси 30 години живеам надвор од просторот на екс-ЈУ, дека и денес, 32 години по неговата смрт, неговото име со големо сочувство се споменува насекаде во светот.Иако Југославија ја нема веќе 30 години. Затоа не се прашував многу за тоа, Тито одлучи. А што се однесува до рокот или каков било вид музика денес, искрено мислам дека музиката има многу мало влијание врз денешната младина и нивната перцепција за светот. Како прво, во времињата за кои зборуваме, музиката беше нешто како идеологија, како религија итн.Имаше идеи и сериозни желби дека светот треба да се промени. И денес сето тоа е хаотично, исто како и во музиката. Таму каде што буквално се е можно, нема граници, нема идеја, нема смисла… единствено важно е да се земаат пари од масата.
Кој се зборува во филмот и како ги избравте учесниците?
С.С.- Што се однесува до учесниците, да бидам искрен, ги избрав само најдобрите. Затоа што ова е многу сериозна тема и ми требаа оние кои беа многу важни што се однесува до рок музиката во тие области, раздвижуваа големи толпи и кои имаа многу албуми, концерти итн.Затоа што тие беа оние кои најмногу се соочија со дотичниот систем. Така во филмот се: покојниот Миша Алексиќ од Рибља Чорба, Жика Јелиќ, Горан Бреговиќ, Влатко Стефановски, Др. Неле Карајлиќ, Бруно Лангер, Срѓан Гојковиќ Гиле, Зоран Вуловиќ Вуле, Александра Слаѓана Милошевиќ, Милош Обреновиќ…Потоа, големите актери како Раде Шербеџија и Игор Гало, и секако великаните на новинарството на нашите простори кога е музиката во прашање, како Петар Пеца Поповиќ, Петар Јањатовиќ, Дубравка Дуца Марковиќ и Јадранка Јанковиќ. Кој друг е планиран да биде дел од филмот?С.С.- Имам намера да ги снимам Дадо Топиќ, Хусејин Хасанефендиќ од Парни Ваљак, потоа Дарко Рундек (Хаустор), Јасенко Хоурa (Прљаво Казалиште), Зоран Предин, групата Лајбах од Словенија, Сеад Липовач (Дивље Јагоде) и уште неколку официјални лица од тогашната полиција и УДБА. Темата е провокативна и отвара доста прашања. Дали досега сте имале непријатности за време на снимањето на филмот?С.С.- Воопшто не. Најголемите и најисполнетите луѓе се најлесни за соработка и работата со нив е големо задоволство. Имав едно барање од сите и тоа е вистината и само вистината. Мислам дека го добив тоа и сето тоа беше украсено со нивната искрена спонтаност, која навистина ќе се почувствува во филмот – и тоа ме радува особено.
Неодамна во Нови Сад ја имавте премиерата на филмот „Запрете го Дунав и сказалките стари“ ( Zaustavite Dunav i skazaljke stare). Како помина премиерата?
С.С.-Годинава Нови Сад е европска престолнина на културата, а светската премиера на филмот беше дел од програмата со која беше отворен јубилејниот 15-ти Тамбурица Фест.Јас лично многу го сакам тој град и многу сум приврзан за тој град, убави спомени ме врзуваат за истиот. Протоколот за соработка потпишан минатата година меѓу Тамбурица фест и филмскиот фестивал Балкан Панорама вроди со плод. Мислам дека со овој филм оставивме многу важен белег во однос на Војводина и поширокото подрачје во регионот каде што се свири тамбурата. И дека филмот ќе добива сè поголема вредност како што одминува времето.
Интересни соговорници имате и во овој филм. Каква беше соработката со сите?
С.С.- Соработката помеѓу мене и човекот кој го создаде и го донесе Тамбурица Фест на завидно ниво, односно Јован Пејчиќ, беше како и секогаш бурна и феноменална. Велам бурно затоа што постојано имавме дискусии кои секогаш завршуваа конструктивно и имаа многу позитивно влијание врз филмот. А светската премиера на филмот беше речиси како бајка…На градскиот плоштад во Нови Сад имавме голема сцена со големо платно и неколку илјади гледачи кои со големо внимание го следеа буквално секој детал од филмот, а нивниот громогласен аплауз за нас беше најскапоцениот подарок што можевме да го добиеме таа вечер. Така повторно се вратив од Нови Сад со убави спомени.
Ова е втор документарен филм за врската кој ја разработува темата за тамбурата. Што Ве поттикна да ја истражувате оваа музика?
С.С.- Па… јас не сум од Војводина, немам роднини таму, живеев во Нови Сад многу краток период и мислам дека ме привлекува тоа што таа е сосема спротивна од мене во секој начин. Ми се допаѓа нивниот, така да се каже, мир и гледање на работите со поладна глава.Тие се многу дружељубиви, многу добри луѓе, гостопримливи… На некој начин имаат многу од она што да речеме ги краси Германците, а во исто време го имаат и она што го немаат Германците, а тоа е здравиот Балкански дух. Сето тоа ме наведе уште малку да се задржам на нивната локална култура и секако музиката, која несомнено најдобро ја красат тамбурите и тамбурашките оркестри. Поточно, тие се душата на Војводина.
Во Вашите филмови ги обединувате сите поранешни земји од Југославија на еден начин, со оглед на тоа што учесниците се од сите земји. Колку ви е тоа важно?
С.С.- Никого не обединувам, ниту ја имам таа сила, а не сум ни политичар… Повеќе сакам да кажувам дека раскажувам приказни преку филмови за музика, култура, општество кои покажуваат колку сме блиски. , колку сме слични, колку сме едни на други соседи и дека сите ние со разликите што ги имаме, а кои се речиси ништо во споредба со сличностите, го прават животот побогат и попрефинет.Јас пораснав во Пријепоље, тоа е град во кој половина од населението се Срби, а половина Бошњаци, град кој има цркви и џамии и Белиот ангел и Саат-кулата. Ако ме прашувате мене, и Белиот ангел и Саат-кулата се мои. Затоа, секогаш сум на страната на толеранцијата, љубовта и соживотот и сосема е нормално овие пораки да ги пренесам преку моите филмови. И мислам дека тоа е многу важно бидејќи многу често луѓето не се свесни што имаат. Само кога ќе го изгубат, ќе ја сфатат неговата вредност, ќе направат се за да го вратат, но за жал обично тогаш е предоцна. Затоа, важно ми е да ја задржам таа свест будна. И мислам дека таа е од клучна важност.
Вие сте основач и директор на фестивал во Турција. Како течат подготовките за следното издание? Дали можеби премиерата на новиот филм ќе биде на тој фестивал?
С.С.-Подготовката на нашиот фестивал трае околу 8 до 9 месеци. А бидејќи годинава фестивалот оди од 7 на 9 дена, подготовките се веќе започнати, поточно не се подготовки, туку се работи многу.На нашиот фестивал повторно ќе има убави и нови работи, за што точно се работи наскоро ќе споделиме со медиумите ширум Балканот. Повторно ќе бидеме разнобојни, како самиот Балкан. Филмот ќе го прикажеме на нашиот фестивал, а сигурен сум дека ќе биде прикажан и на други фестивали во Турција. Ви благодарам за вниманието и се гледаме наскоро со нови проекти. Да живее љубовта!Додека ја очекуваме премиерата, трејлерот на филмот може да го погледнете на следниот линк:
