Петтата книга по ред на битолчанецот Христијан Аџиоски е со наслов „Само птиците се враќаат назад“. Се работи за историска хроника за чемерната голгота на Егејска Македонија и прогонствата на бегалците од дедовата земја. Во ова книжевно дело е опишан долгиот пат и страдањата на стотици илјади семејства, кои сурово биле разменувани како што овчарите си го разменуваат добитокот, само затоа што така сакале „големите“, кои секогаш одлучуваат за иднината на малите.
Од каде идејата за оваа книга?
Х.А.- Талкајќи низ Егејска Македонија и одблизу соочувајќи се со последиците од сите преживеани голготи на една бурна историја и „расчистувајќи ја пепелта“ од згаснатите огништа на еден македонски живот со исконска бележитост – книгата самата се создаваше. Иако се споделува различна перцепција во однос на оваа тема, сепак мојот впечаток отсекогаш бил дека „егејската приказна“ не е доволно раскажана меѓу македонскиот народ како неизбрусен дијамант од ризницата на неговата национална историја. А во последниве години и професионалните ангажмани некако постојано ме носеа накај Егејска Македонија и сѐ повеќе растеше опседнатоста дека овде има многу закопани вистини кои треба да се откопаат, кои можат да бидат целивани од нацијата како најскапоцена реликвија. Ова е само мал придонес кон таа цел.
Колку и каде се истражуваше за истата?
Х.А.- Овие страници се плод на долгогодишно истражување, кое на почетокот беше чисто како хоби, а подоцна се зафатив и со посериозни истражувања, од кои најголем дел се спроведуваат директно на терен. Но сепак поради комплексноста на теренот и големата површина која се обработува во книгата, постојат многу места кои не успеав лично да ги посетам, па се служев и со стручна литература чии податоци беа користени за разни операции на статистички анализи.
Имаше ли помош од некого?
Х.А.- Покрај пишаните литературни извори, најмногу помош имав од луѓето кои потекнуваат од бежански семејства и иако веќе се дел од третата или четвртата генерација од прогонството на нивните предци, сепак со многу емоции го чуваат своето потекло. Копнежот за напуштената татковина го пренесуваат како аманет од нивните баби и дедовци и со гордост го носат бежанскиот „жиг“, кој означува непокор и нескршливост на македонскиот дух. На тие луѓе најмногу им благодарам.
Во книгата ќе ги сретнете родните села на Грците во Кавказ, Кападокија, Измир, Трабзон, кои ја преплавија Македонија населувајќи се во селата на Македонците протерани во Струмица, Петрич, Пловдив, Софија, Бургас.Овде се опишани последните денови на убавиот Кукуш, пред да биде опожарен до темел, опишани се славните битки на партизаните, но и егзодусот на децата бегалци од опустошените големи костурски села.
Кои се места се опишани во книгата?
Х.А.- Немам точен број иако сакав да ги избројам, но се споменуваат стотици населени места, топоними од цела Егејска Македонија, но и голем број населени места од денешните држави Турција и Бугарија, кои исто така се опфатени при описот на движењето на бегалците во периодот на размената на население. Тука ќе сретнете и голем број имиња на населени места кои се целосно разурнати и опустошени и повеќе не постојат, а целта беше некаде да останат запишани, да не ги изеде целосно колективниот заборав.
Имаше ли некоја посебно емотивна приказна која ти беше тешко дури и да ја напишеш?
Х.А.- Во периодот што се обработува меѓу 1913 и 1948 гидина, моето чувство е дека нема ништо друго освен неброени емотивни приказни, прогонства, страдања и неправди. Постојат сведоштва на бегалци кои до крајот на својот живот сонувале и се надевале дека ќе можат да се вратат во својот роден крај, да се вратат дома. Затоа и насловот на книгата е „Само птиците се враќаат назад“ бидејќи никој на птиците не им го попречува летот на небото, додека на земјата „големите луѓе“ си цртаат граници и по своја желба одлучуваат кому ќе му забранат пристап на одредена територија.
Каде ќе може да се набави книгата?
Х.А.- Моментално книгата може да се набави од кај мене лично, а наскоро ќе биде во продажба и во книжарницата „Book’s House“ во Битола.
Христијан е автор и на романот „Подарок за блиски раце“ (2012), збирката бајки за деца „Приказни за големи и мали сонувачи“ (2019) во коавторство со Ана Жежовска, стручната монографија „Демографските промени во македонските села 1948 – 2002“ (2019) и зборникот на македонски народни преданија „Гласот на предците“ (2022).
